بهار کتاب ۳۴| معایب و مزایای چرخه جدید فروش کتاب

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری علم و فناوری آنا، ونوس بهنود- چرخه جدید فروش کتاب در کشور که با همراه کردن کتابفروشی‌ها در نمایشگاه کتاب همراه بود، با وجود معایبی که تشریح می‌شود، مورد استقبال قرار گرفته است.

نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سی و چهارمین دوره برگزاری خود به اذعان مسئولان برگزار‌کننده به یکی از مهمترین دغدغه‌ها یعنی رونق بخشی به کتاب فروشی‌ها پاسخ مثبت داد. اما درگیر شدن کتابفروشی‌ها در بخش فروش مجازی به دلیل ‌‌اینکه بی‌توجه به برخی زیرساخت‌ها و بسترهای لازم بوده، با انتقاد نیز مواجه شد. تا جایی که ناشران ‌‌این روند را به زیان خود و کتابفروشی‌ها نیز به نفع خود دانستند.

ناشران معتقد بودند دخالت دادن کتابفروشی به میزان فروش آن‌ها ‌‌تأثیر منفی خواهد داشت و کتابفروشی‌ها نیز معتقد بودند در واقع به نفع ناشران در حال فروش کتاب هستند.

ثبت نام خارج از ظرفیت کتاب

کتابخوانان علاقه‌مند در‌‌این دوره از نمایشگاه می‌توانستند با مراجعه به سایت نمایشگاه نسبت به ثبت خرید خود اقدام کنند. هر فردی با جستجو در لیست کتاب‌ها می‌توانست کتاب خود را از دو مسیر سفارش دهد. مسیر اول ناشران بخش مجازی نمایشگاه و مسیر دوم نیز کتابفروشی‌ها بودند که هر دو با هزینه پستی رایگان، کتاب را ثبت سفارش کرده و به دست خریدار می‌رساندند.

اما بررسی‌های خبرگزاری آنا نشان می‌دهد که در برخی مواقع کتابفروشی‌ها بیش از ظرفیت موجود خود نسبت به ثبت سفارش اقدام کرده‌اند.

تا جایی که یکی از کتابفروشی‌ها دلیل حذف پنل افزایش موجودی کتاب را ‌‌این امر می‌داند و معتقد است هر چند در ابتدا مسئولان نمایشگاه اعلام کرده بودند که کتابفروشی‌ها می‌توانند تعداد کتاب و موجودی خود را افزایش دهند اما در ادامه ‌‌این پنل برداشته شده است.

آمنه کاظمی ‌از کتابفروشی آوا واقع در شهر تهران به خبرنگار آنا گفت: مشارکت دادن کتابفروشی‌ها در فروش مجازی کتاب طرح خوبی بود و ما تمایل داریم که با رفع ‌‌ایرادات در سال آینده نیز اجرا شود.

وی با اشاره به افزایش فروش کتاب در کتابفروشی‌هایی که مشارکت کرده‌اند، افزود: به مانند نمایشگاه کتابفروشی‌ها 10 درصد تخفیف برای کتاب قائل شده‌اند و هزینه پستی ارسال نیز رایگان بوده به همین دلیل فروش خوبی داشتیم.

کاظمی ‌معتقد است اگر کتابفروشی کمبود موجودی داشته باشد مطمئناً برای تأمین کتاب به ناشر مراجعه می‌کند و به همین دلیل ‌‌این طرح حتی به نفع ناشران است.

کتابفروشی باید فعالیت حضوری خود را تعطیل کند

چنانکه ذکر آن رفت به دلیل‌‌اینکه ‌‌این طرح برای اولین بار اجرا می‌شود و اطلاع رسانی و چارچوب منظمی ‌برای آن تعریف نشده است برخی کتابفروشی‌ها بی‌توجه به میزان موجودی مشارکت کرده‌اند و در تأمین نیاز مراجعه کننده حضوری و همزمان فروش مجازی به مشکل برخورده‌اند.

فاطمه رضاخوانی از پاتوق کتاب زنجان در ‌‌این خصوص گفت: طرح مشارکت کتابفروشی‌ها خوب بود و با وجود ‌‌ایرادات کوچکی که داشت ما از مشارکت در آن رضایت داریم.

وی افزود: البته در تأمین نیاز مشتری مراجعه کننده و خریدهای آنلاین گاهاً ممکن است به مشکل بربخوریم و حتی می‌توان گفت برای تامین نیاز خرید آنلاین فعالیت کتابفروشی به صورت حضوری تعطیل شود.

وی با اشاره به ‌‌اینکه ‌‌این طرح از بابت مطرح شدن کتابفروشی‌ها در سطح کشور و محدود نماندن در شهرستان قابل توجه بود، اضافه کرد: در صورتی ‌‌ایرادات جزئی رفع شود طرح بسیار خوبی است.

به گفته رضاخوانی به دلیل ‌‌اینکه هزینه بسته‌بندی به عهده کتابفروشی است و پست بسته‌های آماده را تحویل می‌گیرد، گاهی به لحاظ مالی ارسال کتاب صرفه ندارد که انتظار داریم سال‌‌ آینده برای ‌‌این موضوع تدبیری اندیشیده شود.

کتاب‌های ‌‌ایراد دار هم می‌تواند به فروش برسد

بسیاری از کتابفروشی‌ها به دلیل ‌‌اینکه از مسیر نمایشگاه کتاب تهران دیده شده‌اند و ثبت سفارش از شهرهای مختلف داشته‌اند، از‌‌این طرح رضایت دارند و اعلام می‌کنند که حتی کتاب‌های چاپ قدیم که در اختیار ناشران نیست و در کتابفروشی‌ها وجود دارد را توانسته‌اند به فروش برسانند. اما یکی از کتابفروشی‌ها در پیشنهاد قابل توجهی به خبرنگار آنا گفت: می‌توان کتاب‌هایی که خوردگی دارد را نیز به فروش رساند.

محدثه شمسی از کتابفروشی دنیای کتاب اصفهان تصریح کرد: در صورتی که مسئولان برگزاری نمایشگاه پنل فروش را ارتقا بدهند و بخشی به ویژگی‌های ظاهری کتاب اضافه شود، کتابفروش می‌تواند کتاب‌های ‌‌ایراددار را نیز معرفی و با قیمت مناسب به فروش برساند.

وی افزود: طرح مشارکت کتابفروشی‌ها در نمایشگاه کتاب مورد استقبال ما است و اگر سامانه‌‌ای تعریف شود که کتاب‌ها از درب کتابفروشی‌ها تحویل شود و به پست انتقال یابد، به مراتب نظم و کیفیت بیشتری نیز در فروش خواهیم داشت.

آیا ناشران از حضور کتابفروشی‌ها متضرر شده‌اند؟

در مقابل استقبال کتابفروشی‌ها ناشران نظرات دیگری دارند.

رئیس مؤسسه بوستان کتاب پیش از‌‌این در خصوص ‌‌تأثیرات برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب همزمان با بخش فیزیکی آن اعلام کرده بود که ‌‌این موضوع در دو سال گذشته به نفع ناشران بوده اما لازم است متناسب با ظرفیت‌ها عملیاتی شود.

محمد باقر انصاری با یادآوری برنامه وزارت ارشاد برای دخالت دادن کتابفروشی‌ها در نمایشگاه کتاب گفت: پیشنهاد ‌می‌شود به جای‌‌این اقدام یارانه‌هایی برای کتابفروشی‌ها تعریف شود و برنامه‌های موفق سال‌های گذشته مانند «تابستان با کتاب» مجدداً با معرفی کتابفروشی‌های عامل اجرا شود.

انصاری معتقد است هیچ اشکالی ندارد که در کنار نمایشگاه فیزیکی، بخش مجازی نیز دایر شود و ناشران نیز در سال‌های اخیر با فعال کردن سایت فروش مجازی به ‌‌این مهم پیوسته‌اند. اما اجرای کلی آن باید به شکلی باشد که فقط ناشرانی که کتابفروشی دارند، متتفع نشوند.

همچنین مدیر انتشارات مهر و دل معتقد است با وجود ‌‌تأثیر فروش مجازی کتاب در کاهش هزینه‌های ناشر، هنوز ‌‌این شیوه با ‌‌ایرادات و چالش‌هایی همراه است.

علی اکبر رشیدی تصریح کرد: به طبع حضور مجازی باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها خواهد شد اما به افزایش در آمد ناشر منجر نمی‌شود؛ زیرا فروش مجازی دارای چالش‌ها و‌‌ایرادات متفاوتی است و هنوز آنطور که باید و شاید جا نیافتاده است.

وی با اشاره به ‌‌اینکه انتشارات مهر و دل به صورت مجازی در نمایشگاه حضور یافته است، متذکر شد:  شاید اگر همزمانی نمایشگاه حضوری و مجازی توامان نبود،فروش مجازی مؤثرتر و بهتر بود و در طول سال ناشران می‌توانستند نسبت به فروش مجازی اقدام کنند.

این ناشر در خصوص علت حضور نداشتن برخی ناشران در بخش حضوری نمایشگاه اضافه کرد:  در درجه اول عدم حمایت از ناشران و تأمین کاغذ و در ادامه هزینه‌های جانبی مانند اجاره غرفه، دکوراسیون، تأمین نیروی انسانی مجرب و آگاه به کار کتاب، نقل و انتقال و باربری، غذا و‌‌ایاب ذهاب پرسنل، پذیرایی و .... همه باعث می‌شود تمایل چندانی از سوی ناشران برای شرکت در نمایشگاه وجود نداشته باشد.

رشیدی معتقد است تنها حسن فروش مجازی به صورت نمایشگاه کتاب، اول قرار گرفتن در تب و تاب نمایشگاه کتاب و تبلیغات جانبی برای گرایش مردم به خرید کتاب است و دوم وجود یارانه‌هایی هرچند اندک و بن‌هایی که اقشاری مثل مؤلفان، دانشجویان، اساتید و طلاب در اختیار دارند و در واقع فروش کتاب در زمان نمایشگاه را‌‌این موارد افزایش می‌دهد.

مدیر انتشارات مهر و دل همچنین تاکید کرد: از محاسن نمایشگاه حضوری، ‌‌این است که به واسطه حضور نشرهای بزرگ، نشرهای کوچک نیز امکان دیده شدن بهتری دارند و چون بازدید از نمایشگاه به یک رویداد بزرگ فرهنگی منجر می‌شود همین مسأله باعث می‌شود نمایشگاه حضوری به چشم بیاید.

** همزمانی فروش مجازی با فروش فیزیکی نیز مشکلی به وجود نیاورده

همچنین قائم مقام سی و چهارمین نمایشگاه کتاب تهران در گفتگو با آنا تصریح کرد که به هیچ عنوان حضور کتابفروشی‌ها موجب کاهش فروش ناشران مجازی نشده است.

علی رمضانی قائم مقام سی و چهارمین نمایشگاه کتاب تهران تصریح کرد: ناشر بودن جدای از کتابفروش بودن است و سال‌ها ‌‌این دغدغه مطرح می‌شد که نمایشگاه کتاب به کسب و کارهایی مانند کتابفروشی‌ها ضربه می‌زند. به همین دلیل بحث حضور کتابفروشی‌ها در بخش مجازی نمایشگاه را مطرح کردیم.

وی افزود: ‌‌این طرح با استقبال مواجه شده و همزمانی فروش مجازی با فروش فیزیکی نیز مشکلی به وجود نیاورده است. تا جایی که آمار فروش ناشران نیز با رشد روزانه مواجه است.

به نظر می‌رسد مشارکت دادن کتابفروشی‌ها از یک طرف و فروش مجازی ناشر از طرف دیگر با چکش‌کاری و بهسازی برنامه‌ها و تسری دادن در طول سال می‌تواند چرخه سازنده‌‌ای برای عرضه کتاب باشد.